Trầm cảm ở trẻ em không phải là trạng thái buồn bã đơn thuần mà được đặc trưng bằng trạng tụt giảm khí sắc nghiêm trọng, khiến trẻ không còn năng lượng hay hứng thú với các hoạt động khác. Tình trạng này kéo dài gây ảnh hưởng đến tinh thần, thể chất cũng như sự phát triển toàn diện của trẻ về mọi mặt nên cần phát hiện và có hướng can thiệp sớm.
Một số nghiên cứu trước đây cho rằng trầm cảm là dạng rối loạn tâm thần chỉ xảy ra ở người lớn. Tuy nhiên trong hơn 2 thập kỷ gần đây, thực tế lại cho thấy trẻ em cũng có nguy cơ mắc trầm cảm, thậm chí có tỷ lệ khá cao. Viện hàn lâm Tâm thần Nhi khoa Mỹ cũng đưa ra công bố rằng cứ 10 trẻ thì có 1 trẻ có nguy cơ mắc trầm cảm.
Trẻ em cũng là đối tượng có nguy cơ mắc trầm cảm rất cao
Các biểu hiện trầm cảm ở trẻ em cũng khá đa dạng, tuy nhiên thường cũng không quá rõ ràng nên phụ huynh cũng rất khó nhận diện sớm. Mặt khác tùy lứa tuổi, những biểu hiện bất thường về cảm xúc hay hành vi của trẻ cũng được cho rằng đó là tính cách hay do trẻ chưa đủ nhận thức chứ ít người cho rằng đó là do tâm lý con có vấn đề.
Thống kê tại Bệnh viện Nhi Trung ương cũng cho thấy tỷ lệ trầm cảm ở trẻ em là 2% với một số đặc điểm nhận diện điển hình như sau
Trẻ luôn trong tình trạng buồn chán, mệt mỏi, uể oải, tụt giảm năng lượng không rõ nguyên nhân.. với tần suất lớn trong ngày
Không có hứng thú trong bất cứ hoạt động nào dù là ăn uống, vui chơi hay học tập
Luôn trong trạng thái lơ đãng, mệt mỏi, khó tập trung vào bất cứ việc gì, dễ giật mình hoảng hốt
Nhạy cảm quá mức, có thể khóc bất cứ lúc nào dù đó là một vấn đề rất nhỏ
Rối loạn giấc ngủ, trẻ có thể rơi vào tình trạng không ngủ được, gặp ác mộng hoặc luôn trong tình trạng uể oải và thèm ngủ quá mức
Bi quan quá mức, luôn cảm thấy chán nản, vô dụng, cảm thấy như không ai cần mình
Chán ăn, ăn uống không ngon hoặc ăn nhiều quá mức, điều này cũng dẫn tới cân nặng thay đổi một cách đáng kể
Có sự bất thường về tính cách, hay cáu gắt khó chịu, bốc đồng và có xu hướng chống đối cha mẹ
Trầm cảm ở trẻ em khiến con cũng có xu hướng tự cô lập bản thân, không muốn trò chuyện với ai, bao gồm cả cha mẹ hay bạn bè. Chẳng hạn đi học về trẻ có thể có xu hướng chỉ muốn ở trong phòng một mình chứ không trò chuyện, vui chơi với cha mẹ như trước kia
Cảm giác đau nhức về thể chất, chẳng hạn như đầu, rối loạn tiêu hóa, đau nhức chân tay hoặc một cơ quan nào đó mà không rõ nguyên nhân
Trí nhớ kém, hay quên, lơ đãng trong mọi vấn đề
Có xu hướng tự trách cứ, cảm thấy tội lỗi, luôn đổ lỗi cho bản thân
Có thể có các hành vi tự làm đau bản thân, chẳng hạn tự đánh mình, tự giật tóc, tự đập đầu vào tường, thậm chí có thể suy nghĩ đến việc tự sát
Tuy nhiên mức độ và biểu hiện của các hành vi này cũng có thể thay đổi tùy theo độ tuổi, tình trạng của từng trẻ. Chẳng hạn như với trẻ dưới 5 tuổi do còn hạn chế về mức độ nhận thức hay các biểu hiện bên ngoài nên con thường có xu hướng lãnh đạm, hay khóc không rõ nguyên nhân trong khi với nhóm trẻ trên 9 tuổi các biểu hiện tâm lý bất thường của con được thể hiện rõ nét hơn.
Các chuyên gia cũng chỉ ra, ở nhóm trẻ trên 12 tuổi, năng lực nhận thức của con cao hơn đồng thời trẻ cũng được tiếp cận với nhiều thông tin đại chúng hơn nên con cũng có xu hướng thực hiện các hành vi như người lớn, chẳng hạn sử dụng bia rượu, thuốc lá hay chất kích thích. Tỷ lệ này ở nhóm trẻ dưới 12 tuổi sẽ thấp hơn nhưng không phải không thể xảy ra.
Trầm cảm là một vấn đề tâm lý, tâm thần mà bất cứ ai cũng có thể gặp phải, bao gồm cả trẻ em. Có rất nhiều yếu tố khiến cho trẻ rơi vào trầm cảm, đặc biệt là dưới sự tác động từ các yếu tố tiêu cực bên ngoài đến tâm lý, tinh thần của trẻ. Các yếu tố này kéo dài không sớm giải quyết sẽ càng khiến tinh thần trẻ uể oải, tiêu cực và mệt mỏi hơn.
Thiếu sự quan tâm từ gia đình chính là nguyên nhân gây trầm cảm ở rất nhiều trẻ
Theo các chuyên gia, các nguyên nhân làm gia tăng nguy cơ trầm cảm ở trẻ em bao gồm
Yếu tố di truyền: nếu trong gia đình có cha/ mẹ từng mắc trầm cảm hay các rối loạn tâm lý khác thì nguy cơ con mắc các vấn đề tâm lý như trầm cảm cũng rất cao. Điều này không chỉ liên quan đến các yếu tố gen di truyền mà còn có liên quan đến hướng giáo dục, tương tác giữa cha mẹ và con cái. Đặc biệt nếu mẹ bị trầm cảm khi mang thai hay trầm cảm sau sinh thì tỷ lệ con bị trầm cảm cũng rất cao.
Những áp lực, căng thẳng: với trẻ nhỏ, những áp lực con phải chịu thường bắt nguồn từ việc học tập. Nhiều trẻ ngay từ thời điểm 4- 5 tuổi gia đình đã bắt buộc con phải tham gia các chương trình học tập chuyên môn để cải thiện năng lực từ sớm. Chẳng hạn như học ngoại ngữ, học các môn nghệ thuật.. Trẻ khi đến tuổi đi học phải học thêm không ngừng nghỉ mỗi ngày, thậm chí không được tham gia vui chơi như những đứa trẻ bình thường. Chính những áp lực này đã làm gia tăng nguy cơ trầm cảm ở rất nhiều trẻ em.
Thiếu tình yêu thương: trẻ bị bỏ rơi, phải sống trong cô độc, không có sự quan tâm đúng mực của cha mẹ; trẻ bị bạo hành hay sống ở trong các gia đình có bạo hành cũng có nguy cơ mắc trầm cảm cao. Việc thiếu hụt tình cảm từ nhỏ khiến con không biết cách thể hiện cảm xúc, không có ai chăm sóc sức khỏe tinh thần hay chữa lành những tổn thương trong tâm lý nên con ngày càng trở nên tiêu cực và dễ có những tư duy lệch lạc hơn.
Các vấn đề khác: trẻ bị cô lập khi đến trường; thay đổi môi trường sống một cách đột ngột; sống nơi xa lạ ; cha mẹ thường xuyên áp đặt con cái, không tôn trọng con; trẻ gặp các bất thường trong não bộ do bệnh lý hay chấn thương; trẻ mắc một số bệnh lý làm ảnh hưởng nội tiết tố hay hệ thần kinh cũng là những đối tượng dễ mắc trầm cảm ở trẻ em.
Trầm cảm xuất hiện trên bất cứ đối tượng nào cũng luôn kèm theo những hệ lụy cực kỳ tiêu cực, làm suy giảm trực tiếp về sức khỏe, tinh thần, năng lực nhận thức và các khía cạnh khác trong cuộc sống. Trầm cảm ở trẻ em có thể ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình trau dồi các kiến thức, nhận thức trong suốt quá trình phát triển toàn diện ở cả hiện tại và tương lai.
Trầm cảm có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến toàn bộ cuộc sống của trẻ
Những cảm xúc tiêu cực khiến trẻ bị suy giảm đáng kể về lòng tự trọng và khiến con có những tư duy, nhận thức lệch lạc về cuộc sống. Chẳng hạn một đứa trẻ bị trầm cảm bởi ảnh hưởng từ bạo lực trong gia đình có thể khiến con nhìn nhận rằng dùng cách này có thể giải quyết được mọi vấn đề và cũng xử sự như thế.
Trong khi đó, trẻ nhỏ hiện nay thường tiếp cận với nền tảng công nghệ thông tin từ rất sớm. Có thể thấy trẻ ngay từ lớp 2, lớp 3 đã bắt đầu biết lên mạng, biết lập tài khoản mạng xã hội. Khi rơi vào trạng thái tiêu cực, chán nản con có thể lên internet để tìm hiểu cách giải quyết và vô tình có thể tiếp thu các thông tin mang tính chất độc hại, không phù hợp với lứa tuổi. Chẳng hạn trẻ có thể bị xúi dục sử dụng chất kích thích, trộm cắp hay thực hiện các hành vi nguy hiểm khác với mục đích “giải tỏa tâm lý”.
Cho dù tỷ lệ trầm cảm ở trẻ em tự tử thường gặp ở nhóm trẻ trên 12 tuổi nhưng rõ ràng không gì là không thể. Trẻ hoàn toàn có thể lên mạng và tìm kiếm những cách để tự hủy hoại hay tự sát. Do đó cha mẹ tuyệt đối không được chủ quan khi thấy con có các biểu hiện của trầm cảm.
Ngay khi phụ huynh phát hiện thấy con có những đặc điểm bất thường về mặt tâm lý cần nhanh chóng đưa trẻ đi thăm khám để xác định chính xác nguyên nhân. Hãy quan sát các biểu hiện của trẻ, ghi chép lại để trao đổi với bác sĩ, điều này sẽ giúp quá trình chẩn đoán chi tiết và chính xác hơn.
Trầm cảm ở trẻ em sẽ được chẩn đoán dựa trên các biểu hiện bất thường về mặt hành vi, cảm xúc, lời nói kết hợp với các bài test chuyên môn ( dựa trên độ tuổi) hay các xét nghiệm y khoa cần thiết khác. Khi đã xác định rõ ràng được nguyên nhân, tình trạng của trẻ, bác sĩ mới đưa ra lộ trình can thiệp thích hợp.
Tâm lý trị liệu là biện pháp được hướng đến phổ biến nhất hiện nay với các trường hợp nghi ngờ trầm cảm ở trẻ em. Với phương pháp này cần xác định được nguyên nhân gốc rễ làm hình thành những cảm xúc tiêu cực trong tâm trí trẻ, từ đó tìm cách khắc phục và tháo gỡ dần dần thay vì cứ để nó ám ảnh trong tâm trí.
Nhà trị liệu sẽ nói chuyện trực tiếp với trẻ hoặc trong một vài trường hợp có thể phải kết hợp với thôi miên để đi sâu vào tiềm thức để hiểu rõ bản chất về những suy nghĩ, lo lắng, ám ảnh của con. Khi hiểu rõ được gốc rễ vấn đề, nhà trị liệu sẽ giúp trẻ hiểu rõ về bản thân, tìm cách thay thế những tư duy lệch lạc bằng những suy nghĩ đúng đắn, tích cực hơn. Trẻ dần được học cách kiểm soát cảm xúc, yêu thương bản thân mình để chiến thắng “cơn trầm cảm” đáng ghét.
Trị liệu tâm lý giúp trẻ dần gỡ rối được những khúc mắc trong tâm trí để hướng đến cuộc sống tự tin, hạnh phúc hơn
Trung tâm Tâm lý trị liệu NHC Việt Nam là địa chỉ đáng tin cậy mà phụ huynh có thể tham khảo đưa con đến nếu nghi ngờ con có dấu hiệu trầm cảm ở trẻ em. Đây là đơn vị thực hiện trị liệu tâm trí và chữa lành tâm bệnh theo hướng tự nhiên nhưng dựa trên nền tảng khoa học đã được nghiên cứu kỹ lưỡng, đảm bảo tuyệt đối về độ an toàn và hiệu quả cho trẻ.
Lộ trình can thiệp trị liệu tâm lý cho trầm cảm ở trẻ em tại đây thường khá ngắn, chỉ kéo dài trong 21 ngày, trong đó có 7 buổi trị liệu trực tiếp và 14 buổi tư vấn từ xa dưới sự hỗ trợ từ các chuyên gia. Quá trình can thiệp được điều chỉnh phù hợp để không ảnh hưởng quá nhiều đến việc sinh hoạt hay học tập của con. Tuy nhiên nhà trị liệu vẫn luôn theo sát sao để đảm bảo những thay đổi tích cực trong tinh thần, từ đó có thể điều chỉnh lộ trình trị liệu theo hướng phù hợp hơn.
Với tình trạng trầm cảm ở trẻ em, đội ngũ chuyên gia còn dành thời gian làm việc, trao đổi với cả phụ huynh để có thể hợp tác, hỗ trợ chăm sóc trẻ đúng cách trong quá trình trị liệu tại nhà. Các buổi trị liệu gia đình cũng có thể được xây dựng nếu trẻ trầm cảm có liên quan đến các yếu tố gia đình cũng như giúp cho cha mẹ con cái hiểu nhau hơn, kết nối mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình.
Trung tâm Tâm lý trị liệu NHC Việt Nam
Cơ sở 1: Số 11 Ngõ 83 Trần Duy Hưng, Phường Trung Hoà, Quận Cầu Giấy, TP.Hà Nội (Xem bản đồ )
Cơ sở 2: Số 37 Thâm Tâm, Yên Hoà, Cầu Giấy, Hà Nội (Xem bản đồ )
Cơ sở 3: Số 18 Phan Chu Trinh, Phường 13, Quận Bình Thạnh, TP.HCM (Xem bản đồ )
Cơ sở 4: Số 107 Hoàng Hoa Thám, Phường 6, Quận Bình Thạnh, TP.HCM (Xem bản đồ )
Hotline: 096 589 8008
Website: tamlytrilieunhc.com
Email: tamlytrilieunhc@gmail.com
Fanpage: FB.com/tamlytrilieuNHC/
Không phải tất cả các trường hợp trầm cảm ở trẻ em đều được chỉ định dùng thuốc do thường gây ra rất nhiều tác dụng phụ không mong muốn và còn phụ thuộc vào độ tuổi của con. Tuy nhiên trong các trường hợp tinh thần trẻ quá tiêu cực, có thể có các hành vi bốc đồng hay tự hại thì cần phải chỉ định một vài loại thuốc để ổn định, xoa dịu cảm xúc cho con.
Việc chỉ định thuốc sẽ phụ thuộc hoàn toàn vào bác sĩ chuyên môn nên gia đình cần phải theo dõi kỹ đơn thuốc và đảm bảo bé uống đầy đủ. Tuyệt đối không nên xảy ra tình trạng tự ý tăng/ giảm liều thuốc hay ngưng thuốc khi thấy con có những tiến triển tốt hơn vì đều làm ảnh hưởng đến kết quả điều trị bệnh trầm cảm.
Gia đình đóng vai trò quan trọng trong quá trình chăm sóc, phục hồi và chữa lành tâm bệnh cho trẻ. Phụ huynh nên trao đổi với bác sĩ và các chuyên gia để hiểu rõ hơn về tình trạng của con hay cách chăm sóc con, từ đó có thể giúp trẻ vượt qua giai đoạn khó khăn trong tâm trí này một cách tốt nhất.
Gia đình cần luôn đồng hành bên cạnh trẻ để vượt qua giai đoạn khó khăn này
Một số biện pháp khuyến khích cho các tình trạng trầm cảm ở trẻ em mà phụ huynh nên áp dụng như
Tạo cho con không gian sinh hoạt, nghỉ ngơi thư giãn và thoải mái nhất
Tuyệt đối không la mắng, trách cứ hay tạo áp lực cho trẻ trong bất cứ vấn đề gì
Tôn trọng cảm xúc của con, không nên ép buộc hay bắt trẻ nói ra nếu con chưa sẵn sàng
Dành thời gian trò chuyện và tâm sự để con có tinh thần thoải mái, vui vẻ hơn bởi con rất cần được trò chuyện
Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, lành mạnh, tăng cường rau xanh, trái cây và các nhóm thực phẩm tốt cho não bộ của trẻ nhỏ
Khuyến khích con tham gia các hoạt động vận động và phụ huynh cũng nên tham gia cùng con để con có thêm hứng thú
Tạo cơ hội để con tham gia các hoạt động ngoại khóa, gặp gỡ bạn bè hay các chương trình gia tăng kỹ năng mềm để tăng khả năng đối diện với stress của trẻ
Khen ngợi và khuyến khích con một cách phù hợp để trẻ lấy lại sự tự tin và dám thể hiện bản thân hơn
Hướng dẫn con các hoạt động giúp thư giãn và giải tỏa căng thẳng trong tâm trí thông qua việc vận động, đọc sách, nghe nhạc..
Trầm cảm ở trẻ em có thể gây ra rất nhiều hệ lụy tiêu cực đến sự phát triển toàn diện của con nếu không sớm tìm hướng khắc phục. Gia đình nên dành thời gian quan tâm đến cả khía cạnh tinh thần lẫn thể chất của trẻ để sớm phát hiện sớm những biểu hiện bất thường về mọi mặt, giúp con có cuộc sống bình yên, hạnh phúc, tích cực ở cả hiện tại lẫn tương lai.
Có thể bạn quan tâm:
Rối Loạn Cảm Xúc Ở Trẻ Em: Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Và Điều Trị
Phương pháp trị liệu trầm cảm của NHC Việt Nam có tốt không?
